Mrągowo, malownicze miasto położone w województwie warmińsko-mazurskim, kryje w sobie bogatą i złożoną historię lingwistyczną. O jego burzliwej historii najlepiej świadczą liczne zmiany w nazewnictwie.
Sensburg – Nazwa niemiecka używana do 1945 roku. W okresie przynależności Prus do Niemiec miasto było znane właśnie pod tą nazwą.
Sądycz – Polska nazwa historyczna stosowana w okresie, gdy obszar ten był pod panowaniem polskim.
Ządźbork – Stara polska nazwa, która również była używana w przeszłości.
Mrągowo – Obecna nazwa, nadana miastu po II wojnie światowej, na cześć Krzysztofa Celestyna Mrongowiusza, polskiego kaznodziei, pedagoga i działacza narodowego na Mazurach.
Podobnie jak nazwy również języki, które przewijały się przez te tereny, odzwierciedlają burzliwe dzieje regionu oraz różnorodność jego mieszkańców. Zanurzmy się w językową przeszłość i teraźniejszość Mrągowa i województwa warmińsko-mazurskiego.
Historia języków w Mrągowie i regionie współczesnych Mazur
Pruskie początki
Zanim Krzyżacy wkroczyli na te ziemie w XIII wieku, Mrągowo oraz cały obszar dzisiejszego województwa warmińsko-mazurskiego zamieszkiwali Prusowie, lud bałtycki posługujący się językiem pruskim. Żyli w plemiennych społecznościach, prowadząc głównie gospodarkę rolniczo-hodowlaną. Był to język należący do grupy języków bałtyckich, blisko spokrewniony z litewskim i łotewskim.
Krzyżacy i język niemiecki
Wraz z ekspansją Zakonu Krzyżackiego w XIV wieku, region przeszedł germanizację. W XIV wieku, po podbiciu Prusów, rozpoczęła się kolonizacja niemiecka, a język niemiecki stał się dominującym językiem urzędowym i handlowym. Wielu autochtonicznych Prusów zostało zasymilowanych, a ich język stopniowo zanikał.
Rzeczpospolita Obojga Narodów
Po sekularyzacji Zakonu Krzyżackiego w 1525 roku i utworzeniu Prus Książęcych, region Mrągowa znalazł się pod silnym wpływem polskim. Mimo dominacji języka niemieckiego, polski zyskał na znaczeniu, zwłaszcza wśród ludności wiejskiej oraz szlachty.
Rozbiory i panowanie pruskie
Po rozbiorach Polski w XVIII wieku, Prusy włączyły całe województwo do swoich ziem, co ponownie umocniło pozycję języka niemieckiego w Mrągowie. Przez cały XIX wiek i początek XX wieku niemiecki pozostawał dominującym językiem w administracji, edukacji i życiu codziennym.
Języki używane współcześnie
Powojenna zmiana granic i migracje
Po II wojnie światowej i zmianie granic, Mrągowo oraz całe Mazury znalazły się w granicach Polski. W wyniku przesiedleń ludności niemieckiej i napływu Polaków z różnych części kraju, nastąpiła znacząca zmiana demograficzna i lingwistyczna Mrągowa. Język polski stał się jedynym językiem urzędowym i codziennym. Szacuje się, że około 90-95% niemieckojęzycznej ludności Mazur opuściło te tereny w wyniku przesiedleń po wojnie. Dotyczy to głównie lat 1945-1950.
Mniejszości narodowe i językowe
W dzisiejszych czasach, województwo warmińsko-mazurskie, w tym Mrągowo, jest zamieszkiwane przez kilka mniejszości narodowych. Niemcy, choć nieliczni, nadal mają swoje wspólnoty, a język niemiecki jest kultywowany w domach oraz szkołach mniejszościowych. Obecne są także inne grupy etniczne, takie jak Ukraińcy, Litwini, Romowie i Białorusini, które pielęgnują swoje języki i tradycje.
Współczesna mozaika językowa
Polskie dziedzictwo językowe
Dziś polski jest głównym językiem komunikacji w Mrągowie i całym województwie. Język ten przeszedł liczne zmiany, wzbogacony przez wpływy regionalne i migracyjne. W szkołach uczy się głównie w języku polskim, choć dostępne są lekcje języków mniejszościowych oraz obcych, takich jak angielski i niemiecki.
Niemiecki i inne języki mniejszościowe
Język niemiecki, choć niegdyś dominujący w Mrągowie, obecnie funkcjonuje głównie w kontekście kulturalnym i edukacyjnym. Organizacje mniejszości niemieckiej aktywnie działają na rzecz zachowania swojego języka i kultury poprzez prowadzenie zajęć językowych oraz organizowanie wydarzeń kulturalnych. Jednym ze stowarzyszeń jest np. Mrągowskie Stowarzyszenie Niemieckie Miasta i Rejonu Mrągowa „Niedźwiedzia Łapa”.
Języki obce we współczesnym Mrągowie
Współczesne Mrągowo i województwo warmińsko-mazurskie są otwarte na świat, a w szkołach dużą wagę przywiązuje się do nauki języków obcych, zwłaszcza angielskiego, który jest niezbędny w globalnej komunikacji. Coraz większą popularność zyskują także inne języki, takie jak hiszpański, francuski czy rosyjski oraz ukraiński.
Podsumowanie
Historia języków Mrągowa i województwa warmińsko-mazurskiego to opowieść o zmieniających się wpływach politycznych, społecznych i kulturowych. Od starożytnych Prusów, przez niemiecką kolonizację, po współczesną Polskę – każdy okres pozostawił swoje ślady w językowej tkance Mrągowa. Dziś, choć polski jest dominującym językiem, bogactwo lingwistyczne tych terenów przypomina o ich wielokulturowej przeszłości i otwartości na różnorodność.
Tłumacz przysięgły języka niemieckiego, prezes spółki DP Ling sp. z o. o. oferującej tłumaczenia przysięgłe i techniczne.